Gospodarka cyrkularna to pojęcie, które ostatnimi czasy bardzo zyskuje na popularności. Ale co ono tak naprawdę znaczy i co nowego wnosi do puli haseł i sloganów związanych z ochroną środowiska?
Gospodarka cyrkularna i jej znaczenie dla zachodzących zmian gospodarczo-społecznych
Aby formalności mieć za sobą, rozpoczniemy od informacji historyczno-encyklopedycznej. Pojęcie „gospodarki cyrkularnej” zostało użyte po raz pierwszy w 1988 roku (https://www.jstor.org/stable/2808100). Według Komisji Europejskiej jest to „model produkcji i konsumpcji, który zakłada dzielenie się, pożyczanie, ponowne wykorzystanie, naprawę, odnawianie i recykling istniejących materiałów i produktów tak długo, jak to możliwe. W ten sposób wydłuża się ich cykl życia” (https://www.europarl.europa.eu/news/en/headlines/economy/20151201STO056…).
Gospodarkę cyrkularną często przedstawia się jako alternatywę dla gospodarki linearnej. W modelu liniowym produkt jest tworzony, poddany eksploatacji, po której jest utylizowany i zalega na wysypisku. W najlepszym przypadku jego część jest poddana recyklingowi, ale zawsze cały proces skutkuje produkcją odpadu lub zanieczyszczenia.
Gospodarka cyrkularna zakłada, że produkt jest w ciągłym użyciu. Po skończonym okresie eksploatacji zostaje on przetworzony do nowej formy a powstałe przy przetworzeniu odpady i zanieczyszczenia zostają również zagospodarowane. W utopijnym wydaniu oznacza to, że region, w którym został wdrożony model cyrkularny, może funkcjonować w całkowitej izolacji od otoczenia. W idealnym przypadku każdy produkt jest wykorzystywany w sposób „cyrkularny” w zamkniętej pętli procesu.
Czym jest „zamknięta pętla procesu”?
Często mówimy o recyklingu oraz sortowaniu odpadów – jest to dobry wstęp do „zamknięcia pętli”. Plastikowa torba może zostać użyta wiele razy, a po wyrzuceniu przetworzona na inny produkt wykonany z plastiku. Sam proces przetworzenia wymaga jednak dodatkowej energii i może wiązać się z emisją kolejnych zanieczyszczeń. Nie jest to więc idealnie zamknięta pętla. Aby taką się stała, należałoby pozyskać energię i inne zasoby niezbędne do przetworzenia plastikowej torby z innych źródeł odnawialnych – np. przetopić plastik, wykorzystując ciepło pozyskane z innego procesu przemysłowego.
FRONTSH1P
W ostatnich dniach rozpoczął się projekt europejski FRONTSH1P zrzeszający 34 konsorcjantów, mający budżet 19 milionów euro. Jego celem jest utworzenie w regionie zamkniętych pętli procesu w duchu gospodarki cyrkularnej. Pozwoli to na zagospodarowanie różnego rodzaju odpadów: opakowania drewniane, żywność, organiczne odpady rolnicze i komunalne, ścieki, odpady z tworzyw sztucznych i gumy. Proces będzie realizowany w kilku miejscach w regionie, a w szczególności w zakładzie produkcyjnym K-FLEX, mieszczącym się w okolicy Uniejowa.
Gdybym miał pokazać schemat, obrazujący „przepływ” odpadów między procesami, zaprezentowałbym np., że odpady rolnicze oraz emisje CO2 będą utylizowane za pomocą mikroalg i przekształcane w dodatki do wzbogacania gleby. Odpady drewniane na drodze gazyfikacji zostaną wykorzystane do produkcji ciepła oraz zwęglone na potrzeby produkcji kompostu. Mógłbym opisać tak ze szczegółami wszystkie poszczególne procesy. Kluczowa jest jednak kombinacja ich wszystkich, w sposób zamykający sieć lokalnych powiązań. W efekcie zutylizowane zostaną ogromne ilości odpadów i zanieczyszczeń, które obecnie są niechcianym „produktem” procesów przemysłowych. W efekcie region i Łódź będą czystsze i zdrowsze.
Wzajemna sieć połączeń obejmuje zarówno wykorzystanie istniejących rozwiązań technologicznych oraz rozwinięcie czterech nowych technologii, które są niezbędne do szczelniejszego zamknięcia „pętli” i stanowią innowacyjne osiągnięcie tego projektu.
Znaczenie projekt FRONTSH1P dla regionu
Przewiduje się, że w rezultacie projektu emisja dwutlenku węgla w województwie łódzkim może spaść o 2%–3%, oczyszczone zostanie 100 tys. metrów sześciennych wody dziennie, odzyskana ilość drewna stanowić będzie równowartość 180 tys. mebli rocznie, a odzyskane ciepło będzie wynosiło 3240 MWh rocznie. Szacuje się, że pośrednio nowe technologie przyczynią się do utworzenia setek nowych miejsc pracy w regionie.
Jeżeli cele projektu zostaną osiągnięte, należy oczekiwać, że utworzone technologie będą rozpowszechniane w innych regionach świata, zwielokrotniając pozytywne rezultaty dla środowiska.
Udział PŁ w projekcie
Politechnika Łódzka będzie współuczestniczyła w rozwoju jednej z czterech nowych technologii doskonalonych w ramach projektu. Będziemy współtworzyli technologię, wykorzystującą CO2 do spieniania materiałów stosowanych w izolacji termicznej. W rezultacie otrzymana zostanie izolacja o lepszych własnościach termicznych, niższym koszcie wykonania i – co najważniejsze – zawierająca cząstki dwutlenku węgla, który dzięki temu nie zostanie uwolniony do atmosfery. Warto podkreślić, że złożony charakter projektu wymaga współpracy dwóch jednostek. Właśnie dlatego zespół PŁ składa się z pracowników Instytutu Maszyn Przepływowych (Wydział Mechaniczny) oraz Instytut Technologii Polimerów i Barwników (Wydział Chemiczny).
Zdjęcie i plakat pochodzą z prywatnych zasobów autora artykułu.
W związku z realizacją projektu FRONTSH1P Politechnika Łódzka otrzymała dofinansowanie Ministerstwa Edukacji i Nauki w ramach przedsięwzięcia pod nazwą „Premia na Horyzoncie 2”.
