Oliwa z oliwek, eliksir młodości – czy na Polaków też zadziała?

Często zastanawiamy się, co sprawia, że inni są zdrowi, starzeją się wolniej, że ich skóra tak promienieje? Przypuszczamy, że to geny, klimat, sposób odżywiania i miejsce, w którym żyją. Z całą pewnością wszystkie wymienione czynniki mają znaczenie, jednak wg wielu badań kluczowa jest dieta i jej szczególne składniki. Jednym z nich jest oliwa z oliwek, nazywana nawet eliksirem młodości. To tłuszcz bardzo dobrze znany i wykorzystywany powszechnie od ponad 4 tys. lat. Ten produkt stosuje się nadal jako element diety, lekarstwo, do celów kosmetycznych, ceremonialnych i religijnych, nawet jako smar, a kiedyś jako ekwiwalent pieniężny i paliwo (w lampach oliwnych).

Mieszkańcy regionów Morza Śródziemnego używają oliwy do prawie każdej potrawy. Jest ona wykorzystywana m.in. jako dressing do sałatek, zamiennik naszego masła, ale służy także do krótkiego smażenia. Roczne spożycie oliwy z oliwek we Włoszech wynosi ok. 500 tysięcy ton, z czego szacunkowo na jednego mieszkańca tego kraju przypada ok. 12 litrów. W porównaniu - Polak spożywa jej zaledwie 1 litr rocznie.

Cenne właściwości

Na temat oliwy z oliwek od dekad powstają liczne publikacje naukowe. Można byłoby wręcz uznać, że wiemy o niej prawie wszystko. Obecnie budzi ona jednak tak duże zainteresowanie naukowców, że prowadzi się wiele badań o jej wpływie na zdrowie człowieka, kondycję skóry, zapobieganie chorobom cywilizacyjnym, ale także pod kątem biotechnologicznym, farmaceutycznym. Dzieje się tak dlatego, że swoje wszechstronne działanie zawdzięcza nietypowym i korzystnym składnikom, nie tylko tłuszczowym.

Wiedzą powszechną jest fakt, że najlepsza jest oliwa z pierwszego tłoczenia. Jednak na skład oliwy z oliwek wpływa bardzo wiele innych czynników, m.in. warunki klimatyczne uprawy i odmiana, czas i sposób zbioru, obróbka wstępna (mycie, rozdrabnianie i rozgniatanie, międlenie, tłoczenie), przechowywanie oraz sposób zapakowania gotowego produktu.

Oliwa z oliwek to 99% triacylogliceroli. Zawiera:

• jednonienasycony kwas oleinowy (78-83%),

• tłuszcze nasycone (17%), czyli kwasy palmitynowy i stearynowy oraz niezwykle ważne z punktu widzenia żywieniowego - kwas linolowy (8%) należący do grupy kwasów omega 6, a także linolenowy (1%) należący do grupy kwasów omega 3.

W wielu badaniach wykazano, ze względu na skład kwasów tłuszczowych dieta bogata w oliwę z oliwek obniża stężenie cholesterolu frakcji LDL oraz jednocześnie podwyższa frakcję HDL, zmniejsza ryzyko peroksydacji lipidów w lipoproteinach (LDL i HDL) i w związku z tym zapobiega tworzeniu się płytek miażdżycowych. Ponadto zawartość kwasów tłuszczowych w oliwie z rodziny n-3 i n-6 wpływa korzystnie na ciśnienie tętnicze krwi.

Wykazano również korzystny wpływ regularnego spożycia oliwy z oliwek na zapobieganie występowania niektórych nowotworów. Badania wskazują na istotny związek między spożywaniem tego tłuszczu a niską zapadalnością na chorobę niedokrwienną serca.

Ale to nie wszystko.

DNA oliwy

Swoje wielokierunkowe właściwości, a w tym także prozdrowotne oliwa z oliwek zawdzięcza nie tylko kwasom tłuszczowym, ale związkom tzw. niezmydlającym, których w oliwie jest około 1%. Do tych związków zaliczamy:

• witaminę D,
• karotenoidy,
• tokoferole o silnym działaniu przeciwutleniającym,
• sterole,
• fosfolipidy,
• związki fenolowe,
• chlorofile
• i wiele związków nadających charakterystyczny smak i aromat.

W sumie może to być nawet ponad 200 różnych związków bioaktywnych. W oliwie z oliwek występującymi sterolami roślinnymi są: β-sitosterol, stigmasterol, kampesterol. Dominującym jest β-sitosterol, który przyczynia się do hamowania proliferacji nowotworów okrężnicy, prostaty i piersi.

Na uwagę zasługuje fakt, że oliwa z oliwek zawiera około 500 mg/l związków fenolowych, w tym wiele unikalnych, np.:

• alkohole fenolowe: hydroksytyrozol, tyrozol, oleokantal,
• sekoiridoidy: demetyloleoeu-ropeina, oleoeuropeina,
• flawonoidy, a wśród nich chalkony np. oliwina, flawony (np. luteolina, rutyna, apigenina oraz antocyjany, w tym cyjanidynę 3-O-glikozyd, cyjanidynę 3-O-rutynozyd, delfinidynę),
• a także kwasy fenolowe: waniliowy, syryngowy, kawowy, elenolowy, kumarynowy oraz werbaskozyd.

Ciekawym związkiem występującym w oliwie jest oleokantal, który ma działanie zbliżone do przeciwzapalnego ibuprofenu, wpływając na te same ścieżki chemiczne w mózgu. Ponadto to ten związek jest odpowiedzialny za charakterystyczne uczucie pieczenia, które pojawia się w tylnej części gardła po spożyciu oliwy.

Na zdrowie

Oliwa z oliwek ma działanie przeciwzapalne, przez co może zapobiegać i pomagać leczyć wiele schorzeń, w tym np. reumatyczne zapalenie stawów. Oliwa wspomaga wchłanianie wapnia i tym samym zapobiega osteoporozie. Warto podkreślić, że przez zawartość tych właśnie związków oliwa wyróżnia się na tle olejów roślinnych, gdyż np. olej słonecznikowy, rzepakowy, czy kukurydziany w swoim składzie nie zawiera aż tylu związków bioaktywnych.

Oliwa z oliwek, być może ze względu na wyższą cenę i dość wyraźny smak i aromat, a także nadal niepowszechnie znane właściwości prozdrowotne, nie zajmuje znaczącego miejsca w polskiej diecie.

Na cenę oliwy wpływa fakt, że oliwki należy zbierać ręcznie, a to znacząco podnosi cenę gotowego produktu. Ponadto drzewa oliwne owocują w zróżnicowany sposób. Bywa, że nawet kilkanaście lat nie wydają plonów. Zazwyczaj drzewa owocują od 7 roku, dając z roku na rok wyższy plon. Przy czym najwięcej plonów dają drzewa między 35 a 150 rokiem. W kolejnych latach drzewa owocują mniej obficie. Drzewa oliwne mogą mieć nawet kilka tysięcy lat - najstarsze ma 3000 lat!

Źródło młodości

Ze względu na niepowtarzalny skład oliwy z oliwek, nazywanie jej eliksirem młodości, nie jest tylko marketingowym sloganem, ale jest naukowo potwierdzane. Systematyczne spożycie oliwy z oliwek wpływa na poprawę pamięci, koncentracji u ludzi, także w wieku dojrzałym i u seniorów. Ponadto zawarte związki fenolowe, tokoferole działają przeciwstarzeniowo. Tokoferol zapobiegania uszkodzeniom oksydacyjnym skóry wywołanym przez promieniowanie UV. Z kolei zawarty w oliwie skwalen zapewnia prawidłowe funkcjonowanie skóry, uelastycznia i natłuszcza naskórek, przywraca naturalny płaszcz lipidowy skóry, odbudowuje i obniża współczynnik transepidermalnej utraty wody TEWL (Transepidermal Water Loss), zabezpieczając skórę przed nadmierną jej utratą. Systematyczne spożycie oliwy z oliwek za względu na zawartość skwalenu może zmniejszać zmarszczki nawet do 30%, zwiększać zawartość kolagenu w skórze, niwelować zaczerwienienia. Aby osiągnąć te efekty, wystarczy włączyć oliwę do codziennej diety. Choć można stosować ją także zewnętrznie jako maskę, na skórę i włosy, a także do demakijażu.

Jak przechowywać ten bezcenny tłuszcz?

Powinniśmy pamiętać o prawidłowym przechowywaniu oliwy z oliwek, aby zachować jak najwięcej jej bioaktywnych składników. Najlepiej przechowywać ją w suchym i ciemnym miejscu. W szklanych butelkach z ciemnego szkła, szczelnie zamkniętych. Oliwę z oliwek powinniśmy spożywać do kilku tygodni po otwarciu. Jeżeli będziemy przechowywać oliwę z oliwek w lodówce, trzeba pamiętać, że przybierze postać stałą pod wpływem niskich temperatur. Gdy ją wyciągniemy i odczekamy, po 60 minutach oliwa z oliwek wróci do formy płynnej.

Włączając oliwę z oliwek do codziennej zrównoważonej diety, każdy może zrobić krok ku długowieczności.