Nakrętka… odrywać czy nie odrywać?

Od 1 lipca br. w Polsce będzie obowiązywać tzw. Dyrektywa SUP (ang. single use plastics). Zgodnie z nią, m.in.  plastikowe nakrętki muszą być integralną częścią butelek. To efekt zagrożeń związanych z nadal dużą liczbą śmieci zalegających w środowisku naturalnym.

Butelki jednorazowe na napoje gazowane z poli(tereftalanu etylenu) (PET) towarzyszą nam do wielu lat - dokładnie od 1973 roku, kiedy to inżynier firmy Du Pont Nathan opracował i opatentował te innowacyjne opakowanie[1]. Od samego początki wiadome było, że miękki PET, który w procesie rozdmuchy łatwo przybiera formę butelki, nie jest tworzywem sztucznym odpowiednim do wytwarzania zakrętek. Tutaj wybór padł na polietylen wysokiej gęstości (HDPE), który podobnie jak PET może mieć kontakt z żywnością[2]. HDPE to popularne dziś tworzywo nie tylko do produkcji nakrętek, ale opakowań wielokrotnego użytku np. do przechowywania żywności w lodowce. Tak więc butelka od samego początku była tworem składającym się z dwóch, a nawet trzech różnych tworzyw, ponieważ należy jeszcze uwzględnić papierową etykietę.

Każdy ze składników butelki osobno stanowił cenny surowiec do produkcji innych materiałów na drodze recyklingu materiałowego, ze względu na fakt, że tworzywa polimerowe stosowane do kontaktu z żywnością muszą charakteryzować się wysoką czystością i co za tym idzie - również jakością. Przez lata opracowano wiele ciekawych aplikacji na wykorzystanie odpadów z butelek, np. zaczęto wytwarzać włókna, a potem popularną dzianinę polarową[3]. Nakrętki można było wykorzystać do produkcji opakowań dla innych branży niż spożywcza. Od samego początku gospodarki odpadami naturalne było oddzielanie korka od butelki, co spopularyzowano m in. w Polsce poprzez różnego rodzaju akcje charytatywne[4].

Skoro to było dobre rozwiązanie to gdzie tkwił problem? Wyzwaniem okazały się nakrętki, które nie były całkowicie odrywane od butelki, gdzie pozostawały w postaci charakterystycznej obejmy na szyjce butelki. Ta mała pozostałość powodowała, że fabryki przetwarzające butelki na recyklant musiały opracować metody separacji PET od HDPE, przede wszystkim ze względu na różnice w temperaturach przetwórczych obu tworzyw. W temperaturach przerobu PET, które są powyżej temperatury topnienia tego tworzywa (265°C)[5], gdzie temperatura rozpadu (zwęglenia) HDPE to 200°C⁵. Odseparowane fragmenty nakrętek nie stanowiły, ze względu na rozmiar interesującego tworzywa do recyklingu materiałowego i ostatecznie trafiały do spalarni na drodze recyklingu energetycznego. Ponadto, zaobserwowano, że odseparowywanie nakrętek nie jest tak popularne, jak by się spodziewano i ludzie wyrzucali butelki z nakrętkami. Co gorsza, zaczęto obserwować, że nakrętki zaśmiecają środowisko naturalne ze względu na rozmiar i łatwość przenoszenia ich przez wiatr i wodę.

W obliczu zagrożeń związanych z nadal dużą liczbą śmieci w środowisku naturalnym powstała Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2019/904 z 5 czerwca 2019 r. określana w mediach jako Dyrektywa SUP (ang. single use plastics – opakowania jednorazowe z tworzyw sztucznych)[6], która została w prowadzona na terenie Rzeczpospolitej Polskiej w formie Ustawy z 14 kwietnia 2023 [7]. Zgodnie z nią, między innymi,korki muszą być integralną częścią butelek, co zacznie obowiązywać w pełni od 1 lipca 2024 r. Od tego czasu firmy segregujące odpady i produkujące recyklant przejmą na siebie rolę separacji elementów opakowań, co w zasadzie i tak miało miejsce. Faktycznie zakończy to sens zbierania nakrętek, ale póki funkcjonują skupy można nadal to robić - pamiętając o zdemontowaniu całości. Ponadto, zbieracze nakrętek mogą rozszerzyć swoje ekologiczne zainteresowania na nakrętki od słoików, np. od kawy, które również są wykonane z HDPE.

Sytuacja jednak może się szybko zmienić. Jeden z producentów napojów gazowanych podjął prace nad wprowadzeniem butelek całkowicie wykonanych z PET. W tym wyrobie nakrętka wykonana jest z PET i sztywniejszego recyklant tzw. rPET. Zastosowanie nowego kształtu pozwoliło uzyskać wyrób gotowy zastąpić tradycyjne nakrętki z HDPE, przez co separacja składowych butelek będzie bezsensowna. Trzeba będzie jednak wprowadzić nowe regulacje dla imprez masowych, gdzie nadal można spożywać napoje w butelkach, ale bez nakrętek i obsługa barów na halach sportowych czy stadionach uporczywie odrywa nakrętki od butelek.